„ეს უზარმაზარი მღვიმე წარმოადგენს ყველაზე მნიშვნელოვან ჩაძირულ არქეოლოგიურ ძეგლს მთელ მსოფლიოში, შეიცავს ასზე მეტ არქეოლოგიურ კონტექსტს, რომელთა შორის არის მტკიცებულებები ამერიკის პირველ მოსახლეთა შესახებ, ისევე როგორც გადაშენებული ფაუნა და რაღა თქმა უნდა, მაიას კულტურის მრავალი საიდუმლო“, - ამბობს მექსიკის ანთროპოლოგიისა და ისტორიის ეროვნული ინსტიტუტის წყალქვეშა არქეოლოგი გილერმო დე ანდა, რომელიც მაიას ცივილიზაციის შესახებ პროექტს (Great Maya Aquifer Project ანუ GAM) ხელმძღვანელობნს.
დე ანდა უკვე ათწლეულებია იუკატანის ნახევარკუნძულის კარიბის ზღვის სანაპიროზე მდებარე შტატ კინტანა-როოში წყალქვეშა მღვიმეებს იკვლევს. რეგიონში აღმოჩენილია ჩაძირულ მღვიმეთა 358 სისტემა. ეს მღვიმეები ზედაპირქვეშ დამალული, მტკნარი წყლით სავსე გვირაბებია, რომელთა საერთო სიგრძე 1400 კილომეტრს აღწევს.
ახალაღმოჩენილი საკ-აკტუნის სისტემა იმდენად უზარმაზარია, რომ თავიდან ორი სხვადასხვა მღვიმის სისტემა ეგონათ. ამ დრომდე მიიჩნეოდა, რომ 93 კმ-ზე გადაჭიმული კიდევ ერთი სისტემა დოს ოხოსი (ესპ. „ორი თვალი“) საკ-აკტუნს არ ეკუთვნოდა, მაგრამ 10-თვიანმა გულმოდგინე წყალქვეშა კვლევამ დაამტკიცა, რომ სინამდვილეში ეს ორი მღვიმე ერთი უწყვეტი, გიგანტური ჩაღრმავების ნაწილია. 347 კილომეტრიანი საკ-აკტუნი ახლა უკვე მსოფლიოში ყველაზე გრძელი, დადასტურებული წყალქვეშა მღვიმეა, თანაც როგორც ჩანს, იგი კიდევ უფრო გაიზრდება, რადგან მკვლევართა თქმით, ის შეიძლება დაკავშირებული იყოს წყალქვეშა მღვიმის სამ სხვა სისტემასთან, რასაც შემდეგი კვლევები დაადგენს. ამ უპრეცედენტო მღვიმეთა სისტემაში აღმოჩენასა და ანალიზებს მაიას ცივილიზაციის მრავალი არტეფაქტი თუ ადამიანთა ნაშთები ელის.
